فنجان در فرهنگ لغت روستای کلاته بالا به کاسه مسی گفته می شود و ساعت آبی دقیقی است که کار آن سنجش زمان است.
با افزایش جمعیت و رونق کشاورزی ، نیاز به تعیین زمان و تقسیم عادلانه آب بین سهامداران قنات و شمارش سهام بیشتر می شد لذا کشاورزان از ساعتی آبی بنام فنجان استفاده می کردند. فنجان، شمارش زمان عبارت است از یک کاسه کوچک مسی با روزنه ای در وسط آن که بر روی آبهای یک ظرف مسی بزرگتر بنام دیگچه قرار می گیرد.
تاریخ اولین زمان بکار گیری ساعت آبی در روستای کلاته بالا بدرستی روشن نیست اما عمری برابر قنات های روستا که قطعاٌ به دوره پیش از میلاد می رسد،دارد.
واحد شمارش سهام در قنات های روستای کلاته بالا بدین صورت است
· یک شبانه روز (24ساعت ، 12دنگ Dong یا 144فنجان)
· یک طاقه (12ساعت ،6 دنگDong یا 72 فنجان)
نیم روز 6ساعت مساوی با 3دنگ یا 36فنجان
· یک دنگ 2 ) Dong ساعت یا 12فنجان)
· یک فنجان مساوی است با 10دقیقه
لازم به توضیح است که یک دوره کامل آبیاری در روستای کلاته بالا 16روز است و در روستا چند فنجان وجود دارد یک نوع که در عکس های این مطلب مشاهده می نمایید هر دانگ (2ساعت)مساوی است با 12فنجان نوعی دیگر هر دانگ(2ساعت) مساوی است با 16 فنجان ،که زمان هر فنجان 5/7دقیقه می باشد.
روش کار با فنجان
جهت تعیین زمان به وسایل ذیل نیاز است
1- کاسه مسی یا همان فنجان که نقش دقیقه شمار را دارد
2- دیگچه(دیگ کوچک) پر از آب
3- سنگ‌های کوچک
4- محاسبه گر انسانی دو نفر (کسی که نوبت سهم آب قنات مال اوست ونفر بعدی)
5- محل فنجان که معمولا در محل استخر قنات استقرار داشته است.
فنجان یا همان کاسه کوچک مسی را بر روی آبهای یک دیگچه قرار می دهند تا آب از راه منفذ به آرامی به داخل کاسه وارد شود و آن را پر کند در نتیجه فنجان در آب فرو می‌رود و زمانی که به کف دیگچه برخورد نماید محاسبگر آب فنجان را داخل همان دیگچه خالی می کند و یک سنگ به علامت یک فنجان کنار میگذارد
این کار را آنقدر ادادمه می دهند تا تعدادفنجانهای و زمانی که سهامدار قنات آب برای باغ خود یا زمین می برده را دقیقا حساب کنند به عنوان مثال اگر فردی 2دنگ Dong سهم دارد می بایست 24 فنجان یا معادل امروزی(240 دقیقه) ازآب قنات سهم آن فرد می شود .
در ضمن چون در روستای کلاته بالا آب قنات آنقدر زیاد نیست که مستقیما آب را به مزارع هدایت نمایند لذا آب در محل استخر قنات جمع آوری و بعد آن را به سوی باغ یا مزرعه هدایت می کنند از این رو می بایست اگر کسی 10فنجان آب دارد بعد از هشتمین فنجان محل خروج آب از استخر را باز نمایند و2فنجان دیگر را اختصاص به خروج آب از استخر می دهند و به محض اتمام دهمین فنجان محل خروج آب از استخر جهت سهام دار بعدی بسته می گردد
مطلب اختصاصی از وبلاگ روستای کلاته بالا
توجه:هر گونه انتشار وکپی با ذکر منبع بلامانع است
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
